Tuỷ răng là mô chứa nhiều mạch máu và thần kinh, được bao bọc bởi buồng cứng gồm men răng, ngà răng. Tuỷ răng duy trì sự sống và quyết định sự khoẻ mạnh của răng. Khi buồng cứng bảo vệ tủy bị tổn thương, vi khuẩn xâm nhập gây viêm tủy, có thể dẫn đến hoại tử tủy, viêm quanh chóp chân răng,… Răng phải điều trị tủy không còn tuỷ nuôi dưỡng sẽ không đáp ứng với kích thích bên ngoài như nóng, lạnh, sự mềm, cứng của thức ăn,… đặc biệt răng trở nên yếu, tỷ lệ gãy, vỡ răng cao hơn so với các răng mô tuỷ còn khoẻ mạnh.
Do vậy, bảo vệ tuỷ răng tối đa khi điều trị nha khoa vô cùng quan trọng, góp phần quyết định sự tồn tại lâu dài của răng trên cung hàm.
Bảo vệ tủy răng là như thế nào?
Mối đe dọa lớn nhất đối với sự lành mạnh của tủy là sâu răng. Mối đe dọa lớn thứ hai là quá trình điều trị sâu răng. Sự sinh nhiệt và làm khô trong quá trình sửa soạn xoang trám, tính chất kích thích của vật liệu phục hồi, và đáng kể nhất, sự rò rỉ của vi khuẩn và các sản phẩm của chúng vào giữa rìa phục hồi và vách xoang có thể gây tổn thương thêm vào tổn thương ban đầu do sâu răng. Tổn thương này có thể biến một viêm tủy có hồi phục thành một viêm tủy không hồi phục. Như vậy, ta có thể coi chữa răng là nội nha “dự phòng”. Các thủ thuật phục hồi nên được thiết kế không chỉ để khôi phục lại hình dạng và sự toàn vẹn cơ học của răng mà còn để cho răng không bị tổn thương thêm, cho phép tủy hồi phục và bảo vệ tủy trước các tác hại khác.
Một quan điểm then chốt trong bảo vệ tủy là thừa nhận rằng tủy luôn luôn bị viêm khi có sâu răng. Ngay cả ở các răng có các tổn thương đốm trắng và các thủ thuật phục hồi không được chỉ định, viêm tủy vẫn thường xuyên hiện diện. Trong dự định kế hoạch điều trị đối với trường hợp một số răng có tổn thương sâu răng và đặc biệt là khi các tổn thương có kích thước lớn, phương pháp điều trị theo thứ tự ưu tiên nặng nhẹ (triage) hay được sử dụng hơn, trong đó sâu răng tiến triển được loại bỏ và hàn tạm tốt được thực hiện ở giai đoạn sớm, cho phép tủy có điều kiện tối đa để hồi phục.
Khi tủy bị lộ cơ học do chấn thương hoặc sửa soạn xoang trám, bằng cách điều trị thích hợp, có thể duy trì sự sống của tủy và tránh phải điều trị tủy. Tủy bị lộ có thể được bảo vệ ngay lập tức bằng cách bao phủ nó (che tủy) và trám lại. Nếu phần tủy bị lộ lớn hoặc bị nhiễm bẩn nặng, ta có thể loại bỏ những phần tủy bệnh lý (lấy tủy buồng), che phần tủy còn lại và trám. Thủ thuật này có giá trị lớn nhất khi chân răng chưa đạt được chiều dài đầy đủ của nó (hình thành chóp).
Ở răng chưa đóng chóp bị hoại tử tủy, có thể điều trị tạo sự đóng chóp bằng nhiều cách qua loạt bài viết: Điều trị tuỷ răng chưa đóng chóp . Các kỹ thuật của công nghệ mô trong tương lai có thể cho phép thay thế một phần hoặc toàn bộ tủy bằng mô mới. Bảng dưới đây sẽ định nghĩa các thuật ngữ chính được sử dụng trong bảo vệ tủy và các biện pháp can thiệp tới tuỷ răng
| Định nghĩa các thuật ngữ chính được sử dụng trong bảo vệ tủy và các biện pháp can thiệp tuỷ răng | |
| Thuật ngữ | Định nghĩa |
| Che tủy gián tiếp
|
Thủ thuật để điều trị hở tủy (tủy còn sống), trong đó phần tủy bị lộ được bịt kín bằng một loại vật liệu nha khoa cho phép tái khoáng hóa lớp ngà ảnh hưởng (affected dentin), bằng cách kích thích các nguyên bào ngà bên dưới sản xuất lớp ngà sửa chữa, như hydroxit canxi hay MTA, để tạo thuận lợi cho sự hình thành ngà và duy trì sự sống của tủy răng |
| Che tủy trực tiếp | Đặt vật liệu nha khoa trực tiếp lên phần tủy còn sống bị lộ do chấn thương hoặc cơ học. |
| Loại bỏ ngà mềm tuần tự
|
Đặt vật liệu lên vách ngà mỏng còn sót lại do sâu răng – nếu vách ngà này bị loại bỏ có thể sẽ vô tình gây ra hở tủy (đối với răng vĩnh viễn chưa đóng chóp) |
| Lấy tủy toàn bộ | Thủ thuật loại bỏ toàn bộ tủy (còn sống), cả tủy chân và tủy thân. |
| Lấy tủy buồng
|
Thủ thuật chỉ loại bỏ phần tủy thân, bảo tồn sự sống của phần tủy chân còn lại, thường được thực hiện như một thủ thuật cấp cứu để làm giảm nhẹ tạm thời các triệu chứng hoặc là một biện pháp điều trị. |
| Lấy tủy buồng một phần | Thủ thuật chỉ loại bỏ một phần nhỏ tủy bệnh lý, bảo tồn sự sống của phần tủy thân còn lại và tủy chân.
|
| Phương pháp kích thích đóng cuống (apexification)
|
Thủ thuật thúc đẩy hình thành một hàng rào vôi hóa hoặc nhân tạo ở chân có chóp mở bị hoại tử tủy. Cũng có nghĩa là sự phát triển tiếp tục của chóp (sự đóng chóp) của một răng chưa đóng chóp bị hoại tử tủy. |
| Sinh chóp (apexogenesis) | Thủ thuật của liệu pháp bảo tồn tủy được thực hiện để cho phép sự hình thành và phát triển sinh lý của chóp tiếp tục diễn ra; thuật ngữ này cũng thường được sử dụng với nghĩa liệu pháp bảo tồn tủy – liệu pháp có vai trò thúc đẩy sự tiếp tục của quá trình đóng chóp. |
Theo American Association of Endodontists: Glossary of endodontic terms, Chicago, 2003, The Association.
Seri bài viết tiếp theo mình sẽ giới thiệu tới cụ thể các phương pháp can thiệp tuỷ răng.
